'Ambtenaren geven burgerparticipatie een kleine 7'

Voor verbetering vatbaar

Ambtenaren geven gemiddeld een 6,7 voor de wijze waarop burgerparticipatie een plek heeft gekregen in hun organisatie en de gemeente. Maar sommige zaken kunnen beter worden geregeld, vinden ze, zoals de competentieontwikkeling van medewerkers en de cultuurverandering die noodzakelijk is. 

Extern kunnen de terugkoppeling en opvolging van participatie-inspanningen en het regelmatig evalueren van het participatieproces beter worden aangepakt. Dat blijkt uit onderzoek naar de stand van burgerparticipatie bij 75 Nederlandse gemeenten, dat is uitgevoerd in het kader van de Publiek Denken Barometer Burgerparticipatie.

Waarom gaan gemeenten aan de slag met burgerparticipatie? 
Als belangrijkste reden noemen de ambtenaren die deelnemen aan het onderzoek: inwoners invloed laten uitoefenen op het beleid (37 procent) en de kwaliteit van het beleid vergroten (21 procent). Ook het horen van inwoners (15 procent) en de kloof tussen de overheid en de burgers verkleinen (13 procent) noemen ze vaak, net als het verkennen van draagvlak en begrip voor besluiten creëren. Verder vinden ze dat hun gemeente belangrijke stappen heeft gezet om haar participatiebeleid vorm te geven. Volgens 67 procent is dat beleid volledig of grotendeels uitgewerkt. En iets meer dan de helft van de ambtenaren geeft aan dat er een volledig of grotendeels uitgewerkte participatietoolbox aanwezig is. 

Hoe vinden ambtenaren eigenlijk dat hun gemeente het doet op het gebied van burgerparticipatie? 
Hun oordeel is mild, lijkt het. Gemiddeld geven de ambtenaren een 6,7 voor hoe burgerparticipatie georganiseerd is in de organisatie en de gemeente. Een klein deel van de ambtenaren (8 procent) beoordeelt burgerparticipatie in hun gemeente onvoldoende en 31 procent geeft het rapportcijfer 6. De grootste groep ambtenaren beoordeelt de plek en organisatie van burgerparticipatie in hun gemeente met een 7 en 16 procent geeft een rapportcijfer van een 8. Toch kunnen er zaken beter worden geregeld. Competentieontwikkeling van medewerkers (69 procent), cultuurverandering die burgerparticipatie ondersteunt (65 procent) en training in participatiemethoden (59 procent) worden genoemd als punten die intern beter kunnen in de organisatie op het gebied van burgerparticipatie. 

Ook zijn er externe verbeterpunten. Zoals de terugkoppeling en opvolging van participatie-inspanningen (76 procent) en het regelmatig evalueren van het participatieproces (75 procent). De helft van de ambtenaren noemt bovendien de verbetering van informatieverstrekking (48 procent) als verbeterpunt. 

Budgetten
Het is een open deur maar burgerparticipatieprojecten moeten ook worden betaald. De meeste gemeenten lijken daarvoor geld te reserveren. Iets meer dan de helft van de ambtenaren (55 procent) geeft aan dat hun gemeente budget heeft voor burgerparticipatie. Slechts 16 procent zegt dat er geen budget is en 29 procent geeft aan het niet te weten of het niet te willen vertellen.  

De budgetten die genoemd worden variëren tussen de 10.000 euro en de 300.000 euro.  

Daarnaast geven veel ambtenaren aan dat het budget niet te benoemen is omdat het verschilt per project en/of onderwerp. Maar er zijn nog meer onderwerpen die volgens de deelnemende ambtenaren een rol spelen. 

Zo noemen ze onder andere verwachtingsmanagement (45 procent), vertrouwen hebben in elkaar (15 procent) en duidelijke kaders stellen (12 procent).  

Participatiemiddelen
Nagenoeg alle ambtenaren (97 procent) geven aan dat hun gemeente in 2022 en 2023 meerdere keren gebruik heeft gemaakt van inspraakbijeenkomsten om inwoners te betrekken. Ook enquêtes worden door een groot deel van de ambtenaren (84 procent) als middel genoemd, net als werkbezoeken  (64 procent) en adviesraden (64 procent).  

Als het gaat om terugkoppelen en evalueren zegt 45 procent dat er meerdere keren terugkoppelingen van bijeenkomsten hebben plaatsgevonden. 52 Procent geeft aan dat dit een enkele keer is gebeurd. 

Terugkoppelingen vinden onder andere plaats via rapportages participatieplatforms, MS Teams in de vorm van een webinar of via (digitale) nieuwsbrieven. 

Uitdagingen 
Nagenoeg alle ambtenaren zien een of meerdere uitdagingen die de gemeente belemmeren in het inrichten van burgerparticipatie. Ze noemen vooral zaken die te maken hebben met tijd, capaciteit en werkdruk. Wat kan helpen om die belemmeringen weg te nemen? Kennisdeling, bewustwording en meer tijd en budget worden meerdere keren genoemd. 

Andere antwoorden zijn: creëer urgentiebesef bij medewerkers; leer van bestaande best practices, zorg voor een structureel budget voor participatie, ontwikkel een duidelijke visie op participatie, zorg voor actieve betrokkenheid van het bestuur, investeer in capaciteitsopbouw en expertise en focus op inhoud en doelen van samenwerking boven methoden en gadgets.

Eerder verscheen bovenstaand artikel in de Special van Publiek Denken over burgerparticipatie (december 2023)