Burgerinitiatief – de top 8 burgerinitiatieven voor burgerparticipatie met de overheid

Een burgerinitiatief is een initiatiefvoorstel door burgers om (lokale) vraagstukken beter aan te pakken.

Het wordt gedefinieerd als een gezamenlijk, georganiseerd initiatief van burgers, met als doel het inzetten van de krachten en talenten van burgers, voor het realiseren van veranderingen in de lokale samenleving

Doelen burgerinitiatief

Een burgerinititiatief heeft drie doelen:

1. Verbeteren van de leefbaarheid van een wijk of dorp;
2. Vernieuwen van het aanbod van zorg en welzijn
3. Stimuleren van meedoen van mensen met een beperking aan de samenleving

In ambtenarenland heeft het burgerinitiatief een andere betekenis.

Een burgerinitiatief is de afgelopen periode door ongeveer 250 gemeenten, 7 provincies, op landelijk niveau en op Europees niveau ingevoerd. Het burgerinitiatief geeft het recht aan burgers om een verzoek op de agenda van een gemeenteraad, provinciale staten of Tweede Kamer te zetten, als zij aan enkele regels voldoen, zoals de inzameling van een bepaald aantal handtekeningen (40.000 op nationaal niveau)

Overzicht burgerinitiatieven

Een overzicht van vele burgerinitiatieven in Nederland kun je vinden op Democratic Challenge.

Democratic Challenge is een experimenteer- en leerprogramma gericht op vernieuwing van de lokale democratie. Met de challenge roept de overheid burgers op om met concrete plannen te komen.

Is dit ook burgerparticipatie?

Verschil tussen een burgerinitiatief en burgerparticipatie

‘What’s in the name’,
zei Shakespeare ooit.

Burgerparticipatie is een verzamelnaam van methodes om de overheid dichter bij de burger te krijgen. Dit om de politieke kloof te dichten.

Een burgerinitiatief is een vorm van burgerparticipatie. Daarnaast zijn er andere methoden.

Top 8 burgerinitiatieven

In Nederland bestaat het recht om als burger een burgerinitiatief op te starten.

Vanuit de basisprincipes van democratie is het een genot om ze hier te mogen presenteren. Zie ze ter inspiratie.

Een overzicht van 8 ‘goede’ burgerinitiatieven:

1 Petities.nl
Vanaf 2005 is Petities.nl actief. Een petitie is een instrument voor burgers om de overheid een signaal te geven dat hun handelen noodzakelijk is. In Nederland is er een petitierecht waar dit initiatief slim gebruik van maakt.

2 Standpuntstemmen
Combineer de gemeenteraadsverkiezingen met de mogelijkheid om kiezers (burgers) zich te laten uitspreken over vijf grote lokale kwesties.Hierbij zijn diverse varianten mogelijk.

Het initiatief is opgestart door Guido Enthoven (Instituut Maatschappelijke Innovatie) en Jornt van Zuylen (VNG).

3 Initiatief Breda Begroot
Gemeente Breda is bezig met een experiment rondom een burgerbegroting. Inwoners van twee wijken hebben -op elk eigen manier- heroverwogen waar het geld naar toe gaat en dit voorgesteld aan de gemeenteraad.

Voor meer informatie over het initiatief kijk bij Breda Begroot.

(Voor de kritische lezer: het initiatief is grotendeels een overheidsinitiatief)

4 Burgertop
Bij een Burgertopstaat de dialoog centraal. Dat wil zeggen een open gesprek waaraan alle deelnemers op basis van gelijkwaardigheid meedoen. Niets staat van tevoren vast; de agenda wordt op de dag zelf bepaald.

Een Burgertop is een krachtig instrument. Zeker als dit wordt gecombineerd met een burgerpanel waarbij van tevoren elementen worden opgehaald én na afloop de onderzoeksresultaten verder worden uitgewerkt.

5 YouMee
Youmee wil de democratie meer inhoud geven. Dit wil Youmee bereiken door zoveel mogelijk mensen te betrekken bij de inrichting van onze maatschappij.

6 Z-Battle
De Z-Battle is een ideeënwedstrijd voor inwoners. Iedereen is in Zwolle welkom om ideeën in te brengen. Burgerinspraak vindt op een ludieke wijze plaats.

6 Tip-Burgerpanel
Een burgerpanel opgezet vanuit de gemeenschap, die maandelijks meepraat en meedenkt over actuele vraagstukken.

7 Code Oranje
De huidige politieke democratie functioneert niet meer. Dat vindt een groep van burgemeesters, raadsleden, ondernemers, wetenschappers en actieve burgers. Zij hebben een code oranje afgekondigd en willen de politiek grondig vernieuwen, te beginnen in de gemeente.

8 BeterBesluit
BeterBesluit is een innovatieve methode om besluitvorming te verbeteren en maximaal draagvlak te garanderen. De methodiek is gebaseerd op het zogenaamde ‘consentbeginsel’ en bestaat uit vier heldere stappen en vijf procesregels.

Kritische succesfactoren burgerinitiatieven

Kritische succesfactoren voor burgerinitiatieven zijn (o.a. Kati Dijk):

1. Er is een duidelijk en transparant plan / visie
2. Aanwezigheid van maatschappelijke noodzaak en urgentie
3. Er zijn gemeenschappelijke interesses en ambities tussen de initiatiefnemers en de burgers.
4. De professionaliteit van de initiatiefnemers zelf zijn doorslaggevend voor een geslaagd burgerinitiatief.
5. De mogelijkheid bestaat om het initiatief breed, communicatief, weg te zetten (via de media en het eigen netwerk).
6. Er is bereidheid van externe partijen, zoals de overheid, om mee te werken (en te denken). Daarnaast is het handig als de portemonnee wordt getrokken.
7. De initiatiefnemers zijn bereid om stapje voor stapje verbeteringen aan te brengen (pragmatisch proces).
8. Er is waardering.

Tip
Ga voor een overzicht van contactgegevens van de overheid naar de overheidsdatabase Overheid in Nederland.

Nadelen burgerinitiatief

Een burgerinitiatief heeft vele voordelen. Zitten er nadelen aan?

Vanuit de overheid geldt de redenering: ‘zolang we er maar grip op hebben’. En daar zit de crux.

De overheid heeft niet op alle burgerinitiatieven grip. En dat kan wringen.

Daarnaast kan een burgerinitiatief mislukken. Meestal ligt dat aan de initiatiefnemers zelf: die realiseren zich niet altijd hoeveel tijd, moeite en geld een burgerinitiatief kost. Veel initiatieven lopen daarop stuk.

“Wat is een initiatief? Een initiatief is de juiste dingen doen zonder dat iemand het je zegt”. 

(Elbert Hubbard, Amerikaanse schrijver, 1985-1915)