Handleiding voor het opzetten van een burgerpanel (doel, opzet, onderzoek).

Meer en meer gemeenten een burgerpanel

Een burgerpanel is een flexibel inzetbaar onderzoeksinstrument, dat op ieder moment en bij ieder onderwerp kan worden ingezet.

Een groeiend aantal gemeenten maakt gebruik van een burgerpanel. Uit onderzoek van Invior (voorheen Toponderzoek) blijkt, dat 2 op de 5 gemeenten een eigen burgerpanel heeft.

Maar waarom hebben al die gemeenten een burgerpanel? En hoe kunnen ze deze het beste inzetten?

In onderstaand artikel een handleiding om te komen tot een burgerpanel dat breed wordt gedragen.

Een burgerpanel is te koop

Elke partij kan een burgerpanel opzetten. En dat is zeer aantrekkelijk.

Zeker als een burgerpanel wordt gepresenteerd als het raadplegen van betrokken burgers bij overheidsbeleid (burgerparticipatie).

Tegen een vooraf bepaald bedrag koopt een partij een stukje burgerparticipatie.

Het is raadzaam om van te voren goed na te denken over de vraag: hoe een partij het panel inzet? Ook het onderhoud van het burgerpanel is essentieel.

Wie werft nieuwe deelnemers? Hoe blijven ze betrokken?

Advies: denk van tevoren goed na zodat een burgerpanel alleen maar voordelen heeft.

Lees ook de veel voorkomende fouten bij burgerpanels en het stappenplan om snel te komen tot een goed burgerpanel.

Burgerpanel meerdere manieren inzetbaar

Een gemeente maakt beleid voor haar burgers.
Een burgerpanel krijgt in alle fasen van het beleidsplan een stem. Beleid maak je namelijk niet alleen, je maakt het samen.
Hoe maakt een gemeente dan beleid?

Een beleidscyclus bestaat uit vijf fasen:

1. Bezinnen en maken van een omgevingsanalyse: waar hebben de burgers behoeften aan?
2. Beoordelen en analyseren: is het mogelijk om een rangschikking te maken in de wensen?
3. Kiezen: welk beleid heeft bij een gemeente de voorkeur? Heeft deze keuze voldoende draakvlak?
4. Uitvoeren: loopt alles volgens schema?
5. Evalueren: wat ging goed? Wat zijn de verbeterpunten?

De tijd dat een ambtenaar achter zijn bureau het beleidsplan schrijft is voorbij. De klant is koning, ook bij de overheid.

Burgerpanel legt koppeling met buitenwereld

Een burgerpanel inventariseert continu de wensen van burgers. Gedurende het traject om te komen tot beleidsvorming verliest een panel de burger niet uit het oog: het menselijke aspect.

Een burgerpanel is een vorm van burger- en overheidsparticipatie, echter:

Burgers betrekken is vereiste succesvol burgerpanel

Burgers willen pas meedoen met een burgerpanel, als jij de eerste stap zet.

Weet dat mensen een basishouding hebben om mee te denken en om mee te praten.

We hebben namelijk die aangeboren behoefte om onderdeel te zijn van een groep en om andere leden van onze eigen groep te beschermen of voor te trekken.

Je kunt het Chauvinisme noemen.

Mensen zijn gelukkiger -en gezonder- wanneer zij een gevoel van saamhorigheid ervaren. Zo is onderzocht dat mensen die betekenisvolle relaties hebben:
– gezonder zijn
– minder gestrest
– een beter immuunsysteem hebben
– en ze langer leven.

Die aangeboren behoefte om onderdeel te zijn van een groep, zien we ook terug bij laatste gemeenteraadsverkiezingen. Meer dan 80% (!) ging naar de stembus.

Kiezen is geen plicht.

Kiezen is een recht.

In dat kader kun je ook het burgerpanel zien. Het is een recht voor mensen om periodiek mee te denken en mee te praten.

Besef wel dat het doel van het burgerpanel helder moet zijn.

Creëer een WOW-effect onder de deelnemers van het burgerpanel

Weleens onderdeel geweest van een wave (in een voetbalstadium)?

WOW, wat gaaf.

Een burgerpanel moet dat gevoel creëren. Het gevoel dat we samen, met burgers, maatschappelijke vraagstukken kunnen aanpakken.

WARNING
Een burgerpanel vervangt niet de gemeenteraad. Een burgerpanel zorgt voor een andere informatievoorziening aan de gemeenteraad. Het biedt inspiratie.
Het burgerpanel is een middel om te komen tot betere informatievoorziening aan onder andere de gemeenteraad waardoor betere besluitvorming kan plaatsvinden.

De kunst is om, als overheid, de wave aan te wakkeren.

Zie de wave als iemand die tijdens een voetbalwedstrijd of bij een muziekconcert gaat klappen. Deze persoon activeert de gehele mensenmassa.

Iedereen gaat klappen.

Na een paar keer klappen, zien we dat het steeds meer gelijk loopt.

Maar hoe activeer je burgers? Hoe laat je ze voor je klappen?

Betrokken burgers krijg je niet door ze te betalen voor hun gedrag of houding

Persoonlijk geloof ik niet in het geven van financiële beloningen. Mensen belonen als ze meedoen met een burgerpanel is weggegooid geld.

Je zoekt ander soort mensen. Mensen die intrinsiek een steentje willen bijdragen.

Mensen die door het vuur willen gaan.

Je zoekt mensen die jou willen helpen.

Terwijl de horde mensen de vraagstukken aanpakt, komen we voor een gevaarlijk kruispunt.

Want voor wie gaan ze door het vuur? De gemeente of de gemeenschap? En waarom zouden ze überhaupt door het vuur gaan?

Het doel van het burgerpanel is om de gemeenschap een stukje mooier te maken

Het doel van een burgerpanel is breder dan gemeentepolitiek bedrijven.

En daar komen we op een punt waar diverse burgerpanels (gemeentepanels) verkeerd worden ingezet.

In ken voorbeelden waarbij wethouders mee schrijven aan de vragenlijst. Wethouders die vragen schrappen en eigen (verkiezings-)onderwerpen toevoegen.

Waarstaatjegemeente.nl is een mooi instrument om te meten hoe de gemeente er voor staat en rankt ten opzichte van andere gemeenten.

Hamvraag bij deze burgerpeiling is wat je meet? Wat kun je met de onderzoeksresultaten bereiken?

Wat zegt een rapportcijfer van een ‘8’ of een rapportcijfer ‘5’?

De vragenlijst van ‘Waar staat je gemeente’ is in ieder geval minder politiek gedreven dan de vragenlijst opgesteld door de gemeente zelf.

Vanuit de gemeente bezien, is het zinvol om met een andere bril naar de vraagstukken te kijken. Bezie het vraagstuk vanuit de gemeenschap.

De gemeenschap is leidend. De gemeente is ondersteunend.

Het is dus niet ‘waar staat je gemeente’, maar het is ‘waar staat je gemeenschap’.

Met bovenstaande denklijn bereik je meer burgers.

Bij traditionele burgerpanels bepaald de gemeente welke onderwerpen worden aangesneden.

Is dat burgerparticipatie?

Alleen praten over die onderwerpen waar de gemeente het over wil hebben?
Zo was er onlangs in het nieuws dat in de gemeente Venlo politieke vragen (PVV) via het gemeentepanel zijn gesteld. De nodige kritiek volgden.
Daarnaast zien we in de praktijk diverse burgerpanels stoppen, omdat ze te weinig leden kunnen werven (en de gemeente geen interesse heeft om hier opnieuw geld in te investeren).

Een traditioneel burgerpanel wordt 100% betaald door de gemeente. In dat kader kan de vraag worden gesteld hoe onafhankelijk het burgerpanel is.

De slager keurt zijn eigen vlees.

Het doel van het Tip-Burgerpanel is om de gemeenschap een stukje mooier te maken. Dat is een breder uitgangspunt dan de gemeente een stukje mooier te maken.

Hierdoor krijg je andere vraagstukken en hoeft niet alles onder de vlag van de gemeente te gebeuren.

Iedereen heeft profijt van het beter maken van de gemeenschap. Simpelweg omdat burgers (eigen) belang hebben om hun eigen woon-, werk- en leefomgeving te verbeteren.

Wie wil nu niet een beter leef- en woonklimaat?

Creëer een Tip-kudde van burgers

Groepsvorming is belangrijk voor het welzijn van mensen.

Samen bereiken we meer, dan jij of ik alleen.

Als je in staat bent om met soortgenoten (lees: inwoners) samen te komen en -onder het kader van een raadpleging- gezamenlijk voor hetzelfde doel gaat, ontstaat er een TIP-kudde.

Een Tip-kudde is vele malen krachtiger dan een inwoner -zoals een wethouder- alleen.

Ik geloof in de kracht van Tip-kuddes. In de kracht van waves.

Als Tip-kudde weet je meer, kun je meer en ben je niet gebonden aan je eigen sterktes en zwaktes. Een multiplier ontstaat.

Kunst is om de Tip-kudde de goede kant te laten oplopen.

Daarom is het van belang om het doel van het onafhankelijke Tip-burgerpanel scherp te krijgen.

Een Tip-burgerpanel heeft als doel om de gemeenschap een stukje mooier te maken.

Hier hoort modder gooien niet bij. Ook het zwart maken van mensen hoort hier niet bij.

Tip heeft twee betekenissen. Het staat voor het geven van tips (raad/advies). Ook staat het voor Transparant Inwoners Panel. Laat zien waar de kudde uit bestaat. Maak het een lokale kudde, zoals bijvoorbeeld TipDeurne.nl.

De opgave is om een onafhankelijk burgerplatform te creëren.

Het voordeel van een onafhankelijk burgerplatform (burgerpanel) is dat je ook voor andere partijen, dan de gemeente, onderzoek kunt doen.

Denk aan een woningcorporatie, een winkeliersvereniging of een vereniging.

Als een burgerpanel door meerdere partijen kan worden gebruikt, noemen we het een Tip-Burgerpanel.

Een Tip-Burgerpanel opereert in het middelpunt van de democratie. Burgerparticipatie in optima forma.

Maar wat kost dan een burgerpanel?

Dit is de verkeerde vraag. Gemeenten gaan er altijd vanuit dat burgerpanels geld kosten.

Een burgerpanel is te koop. Maar wil je deze jaarlijkse verplichting op de hals halen?

De mindset is verkeerd.

Als je de TIP-kudde wilt laten lopen, dan is er meer nodig dan alleen een pot met geld (die andere partijen ook nog eens op maken).

Het is dus een verkeerde gedachte dat de gemeente volledig alles moet betalen voor het opstarten van een burgerpanel.

Is dat samenwerken? Burgerparticipatie?

De ene betaald en de ander voert uit.

Eerlijker is het als de rekening niet bij de gemeente komt te liggen.

Kan het?

Ja dat kan. En we hebben al vele praktijkvoorbeelden van Tip-Burgerpanels.

Voorbeelden Tip-Burgerpanels

Vanaf 2011 is Invior actief bij het opzetten van Tip-Burgerpanels. Inmiddels staat de teller op 50+ panels (in de periode 2018-2019 groeit dit aantal door naar de 100+). Allemaal opgezet vanuit de gemeenschap.

Bij een lopend panel maakt de overheid dankbaar gebruik van de Tip-Burgerpanels.

Maar het hoeft niet.

Per verzending (lees: raadpleging) kan de overheid bepalen of ze meedoen. In de praktijk maken ook andere partijen gebruik van het panel.

Denk aan een winkeliersvereniging, een ondernemersvereniging, een voetbalclub of een carnavalsvereniging.

Allemaal partijen die behoefte hebben om, op hun terrein, de gemeenschap een stukje mooier te maken.

Deze werkwijze creëert een gemeenschapspanel.

Een burgerplatform waar elke partij gebruik van mag maken, mits het raadplegende aspect wordt ondersteund.