Hoe zet je een burgerpanel op? Tien stappen om te komen tot een burgerpanel

Het hebben van een burgerpanel is nog nooit zo actueel voor gemeenten geweest

Hoe weet je als gemeente als je op de goede weg bent? Als je de juiste dingen doet? En of er draagvlak is voor het uitvoeren van het coalitieakkoord?

Op onderbuikgevoel kun je veel sturen.

Alleen wat doe je, als het onderbuikgevoel het verkeerd heeft? En wat doe je als wethouders (intern) of burgers (extern) onderling verschillende toekomstvisies hebben, zoals de discussie rondom asielzoekercentra?

Met een burgerpanel weet je het zeker.

Vaak wordt gesproken over de nieuwe democratie en burgerparticipatie. Gemeenten hebben behoeften aan het raadplegen van de meningen van burgers.

Meten = Weten = (aan)Sturen

Als bestuurder kun je moeilijk sturen, zonder input van de eigen achterban: de burger.

Maar hoe krijg je burgers dan zo ver dat ze willen meedoen met onderzoek?

De vraag is verkeerd. Interessanter is de vraag: wat is de meeropbrengst van burgers om mee te denken en mee te praten met het gemeentebeleid?

Hier is veel onderzoek naar gedaan. In een belevingsonderzoek onder politici zien we dat gemeenteraadsleden veel genoegen halen uit het zijn van raadslid.

Wat als ik nu zeg, dat elke burger graag wil meebeslissen. De burger wil meedenken en meepraten. Hij wil participeren.

Zo zijn we ook opgevoed. Klassikaal worden keuzes gemaakt.

Alleen in de praktijk zien we dat de inspraakmethodes (lees: ‘verkiezingen’, ’thema-bijeenkomsten’, ‘inspraakavonden’ en ‘inspreken bij de gemeenteraadsvergadering’) niet optimaal werken en hun doel weleens voorbijschieten.

Sociale media versterkt de rol van de overheid. Technieken laten het toe om naast de traditionele inspraakmethodes ook nieuwe technieken te gebruiken.

Een nieuwe inspraakmethode -met een ouderwetse naam- is het burgerpanel.

Een fractie van de Nederlandse gemeenten heeft een burgerpanel

Bij gemeenten ligt er een enorme kans rondom de inspraakmethode ‘burgerpanel’ (1 op de 3 gemeenten heeft een traditionele burgerpanel; update: 50% van alle gemeenten heeft een burgerpanel met dank aan Tip).

Het begint met het opstarten van een continue dialoog tussen burgers en gemeente. Maak de transformatie van mededelen naar communicatie. 

Treed in gesprek. 

En dan bedoel ik niet het schrijven van persberichten. Dat is eenzijdige communicatie.

Een wijze politieke les is dat je twee oren hebt en één mond… Laat je voeden door een burgerpanel.

Hoe mooi zou het zijn als een persbericht wordt afgesloten met de zin: wilt u ook meedenken en meepraten met lokale onderwerpen in de gemeente?

De gemaakte fout is dat de gemeente de oprichter van het burgerpanel is

Wij van WC-eend doen onderzoek naar…

Het is kort door de bocht, maar de stelling is: ‘als gemeente moet je het niet willen dat je zelfstandig een burgerpanel opzet en uitvoert’. Het werkt niet qua beeldvorming; mensen reageren anders op een gemeentepanel dan op een gemeenschapspanel (Tip-Burgerpanel).

Het is beter dat het eigenaarschap ligt bij de gemeenschap dan bij de gemeente. Alleen dan kun je onafhankelijk opereren.

Ook wil je als gemeente alle actualiteiten via het panel bespreken.

Een eigen gemeentepanel bespreekt (on)bewust niet alle thema’s.

Aan de collegetafel worden de onderwerpen besproken. En als een wethouder bepaalde dossiers NIET wil bespreken, dan worden over dat onderwerp geen vragen gesteld.

Is dat burgerparticipatie?

Pas de driehoek van democratie toe

Burgerparticipatie vindt plaats als je het burgerpanel inzet als methode om meningen te raadplegen. Daarbij vindt geen voorselectie op onderwerpen plaats.

In die zin is er een verschil tussen een burgerpanel en een Tip-Burgerpanel, zoals in een eerdere blog beschreven (‘Tip-burgerpanels om onderbuikgevoelens te staven‘)

Maar hoe start ik dan een burgerpanel op?

Hanteer de volgende 10 stappen om te komen tot een (Tip-)Burgerpanel.

1. Noteer het doel
   Het opzetten van een burgerpanel is geen doel. Het doel is om burgers meer betrokken te maken bij de politiek en hetgeen gebeurt in de gemeenschap. Een burgerpanel helpt bij het overbruggen van de kloof tussen burgers en politiek. Het start een continue dialoog tussen burgers, gemeente en andere belanghebbende partijen.
   
   Het Tip-Burgerpanel heeft een gemeenschapsdoel: het mooier en beter maken van de leef-, woon- en werkomgeving in de gemeenschap.
   
   Een achterliggend doel is om belanghebbenden -in de meest brede zin van het woord- bij elkaar te brengen. Een burgerpanel is voor de gemeenschap (en de gemeente is één van de belanghebbende partijen). Door mensen bij elkaar bij te brengen, in verbinding, ontstaat denkkracht.
2. Identificeer de doelgroep
   In principe hoef je van tevoren geen voorselectie te maken. Wel is het zaak om te registreren wie er meedoet aan het burgerpanel. Vraag minimaal het ‘geslacht’, ‘leeftijd’ en ‘woonplaats’. Hier wordt de representativiteit van het onderzoek op getoetst. Soms wil je bepaalde groepen uitlichten. Ik denk dan bijvoorbeeld aan kinderen, ouderen, mantelzorgers of mensen laaggeletterd. Noteer de gewenste doelgroep en toets hier de representativiteit op. .
3. Bepaal onderzoeksmethode
   Afhankelijk van het doel en doelgroep bepaal je de onderzoeksmethode. Een burgerpanel kan op verschillende wijzen worden uitgevoerd. Denk aan: digitaal, per post, telefonisch of via persoonlijke interviews. Elke onderzoeksmethode heeft zijn voor- en nadelen. Combineer ze. De kracht van het burgerpanel zit in de herhaling. In de benchmark-mogelijkheden.
4. Zoek partners
   Zoals eerder aangegeven, is het niet handig als je als gemeente een eigen burgerpanel opzet. Schoenmaker blijf bij je leest. Zoek partijen, die je helpen. In de gemeente zijn diverse partijen, die behoeften hebben aan een continue informatiestroom over wat burgers nu écht willen. Er zijn voorbeelden van gemeenten, die samenwerken met een woningcorporatie. Denk ook aan een samenwerking met het centrummanagement, winkeliersvereniging, dorpsraad of wijkraad, mediapartner, ICT-er (lokale burgerparticipatie-app) en een onafhankelijk onderzoeksbureau. Think out of the box. Een burgerpanel is voor de gemeenschap.
   Dit is een ander uitgangspunt dan als je zegt: een burgerpanel is voor de gemeente. Is het verschil helder?
5. Maak een tijdspad en zoek budget
   Nadat het stipje op de horizon is getimmerd, wordt de weg er naar toe geformuleerd. Maak een tijdspad en concretiseer alles in een actielijst. De opgave is om de gemeente niet als 100%-financierder te zien. Dat is een zwakte bod. Ben creatief. Maak ook niet de fout om deelnemers te betalen voor hun deelname aan het burgerpanel. Je zoekt mensen die intrinsiek gemotiveerd zijn om mee te denken en om mee te praten met lokale onderwerpen. Zet in op raadplegingen – niet op peilingen.
6. Maak een landingspagina voor het burgerpanel
   Geef het burgerpanel een naam en maak een website. Plaats deze website los van de gemeentewebsite. Waarom? Omdat het een burgerpanel van de gemeenschap is. Het ownership ligt bij de gemeenschap.
7. Werf leden voor het burgerpanel
   Maak gebruik van de sterkten van de deelnemende partners. Zo kan bij een Tip-Burgerpanel worden samengewerkt met een mediapartner. Onderzoek is één, communicatie is twee. Leden schrijven zich via de website (landingspagina) in. Het burgeronderzoek is anoniem. De naam wordt dus niet gevraagd; wel de demografische factoren en de interesses.
8. Doe een proefverzending  
   Bij voldoende deelnemers aan het burgerpanel wordt een vragenlijst door het onderzoeksbureau opgesteld. De techniek wordt op een kleine groep deelnemers getest. Klopt alles?
9. Start het burgerpanel / inwonerspanel
   Maak een persbericht en benoem concrete voorbeelden van de meerwaarde van een burgerpanel (in de ogen van de burger). Zet in op het reptielenbrein. Benoem mogelijke onderzoekthema’s. Politieke bestuurders, zoals het college van B&W en raadsleden, mogen niet meedoen met het burgerpanel. Zij hebben andere inspraakmethoden. In de praktijk zie ik dat de Tip-Burgerpanels gebruikt worden als een onderbouwd, ingekomen, vergaderstuk waarover het debat gevoerd kan worden. Doordat het geen peiling is, maar een raadpleging, worden concrete tips gegeven dat voeding is voor adequate besluitvorming.
10. Evalueer en beoordeel de eigen methodiek & check of doelstelling is bereikt
    Gebruik het burgerpanel om ook het burgerpanel zelf te beoordelen. Denk aan de lay-out, wijze van vraagstelling en onderzoeksonderwerpen. Doordat het burgerpanel van de gemeenschap is, worden ook niet-gemeentegerelateerde onderwerpen gesteld. Op deze blog staan praktijkvoorbeelden (rondom burgerparticipatie). Ook kun je zien of er in jouw gemeente al een Tip-Burgerpanel is. In 2030 is dit burgersysteem landelijk dekkend.

Dankzij een burgerpanel praat je als gemeente niet alleen OVER burgers, maar praat je MET burgers.

Maak van het burgerpanel een project van de gemeenschap.

In de marketing praten ze altijd over het hebben van ambassadeurs. Met een burgerpanel kweek je ambassadeurs.

De ambassadeurs denken en praten mee om de gemeenschap een stukje mooier te maken.

Wie is hier op tegen?

Begin vandaag nog met het opzetten van een burgerpanel.

In 2030 heeft elke gemeente een Tip-Burgerpanel. Dus ook in jouw gemeente. Trek je mee de kar?