Wat wordt nu écht bedoeld met burgerparticipatie?

Burgerparticipatie in het kort

Burgerparticipatie is een proces dat inwoners de mogelijkheid biedt om de publieke besluitvorming te beïnvloeden. Publieke betrokkenheid is een middel om ervoor te zorgen dat burgers een directe stem hebben bij publieke beslissingen.

De termen ‘burgerbetrokkenheid’ & ‘burgerparticipatie’ worden regelmatig door elkaar gebruikt. Hoewel beide over het algemeen worden gebruikt om een ​​proces aan te geven waardoor burgers een stem hebben bij het maken van beslissingen, hebben beide een andere betekenis. Let op.

Lees ook het artikel: Wat is het verschil tussen burgerbetrokkenheid en burgerparticipatie.

Diverse gemeenten kiezen ervoor publieke participatie uit te sluiten of te minimaliseren. (Pro-actieve) Burgerparticipatie wordt gezien als een te duur en tijdrovend proces.

Tegelijkertijd worden diverse (re-actieve) burgerparticipatieprogramma’s opgezet als reactie op hetgeen in de gemeenschap gebeurt. Denk bijvoorbeeld aan burgerreacties op bepaalde gebiedsontwikkelingen (‘de komst van een megabedrijf’) of een petitie die meerdere malen is ondertekent.

Ben deze discussie voor. Handel pro-actief. Laat burgers participeren.

Voordelen burgerparticipatie

Er zijn verschillende voordelen te bereiken door het toepassen van burgerparticipatie:

1. Het ophalen van informatie en ideeën (tips) van de bevolking over publieke kwesties;
2. Het identificeren van publieke normen en waarden (waar gaan we naar toe?);
3. Het bereiken van publieke ondersteuning (draagvlak) voor het nemen van besluiten;
4. Het vermijden van langdurige conflicten en kostbare vertragingen door consensus te ontwikkelen tussen de betrokken partijen, gebruikers en de partijen die betalen.

Technocratische benadering

Het tegenovergestelde van burgerparticipatie is de technocratische benadering.  Dit wordt gedefinieerd als de toepassing van technische kennis, expertise, technieken en methoden om problemen op te lossen.

Een belangrijk argument om technocratie toe te passen is dat getrainde ambtenaren het best geschikt zijn om complexe technische beslissingen te nemen. Deskundigen (‘experts’) worden steeds meer een deel van onze besluitvormingsstructuren.

De laatsste jaren oogt het dat steeds meer gemeenten sceptisch zijn over de inzet van (meer) externe en interne deskundigen. Er is volgens hen maar één (ervarings)deskundige en dat is de burger. 

Beleid maakt een gemeente niet alleen, beleid maak je samen. Burgerparticipatie viert hoogtij.

Integreer burgerparticipatie bij beleidsvorming

Alles draait om houding. Maak als overheid gebruik van een interactief beleidsproces. Hieronder een verschil tussen een traditioneel beleidsproces ten opzichte van een interactief beleidsproces.

Burgerparticipatie volgens de literatuur

Er is veel geschreven over burgerparticipatie. Een overzicht van deze literatuur geeft aan dat er enkele algemeen aanvaarde principes zijn die kunnen worden toegepast bij de ontwikkeling en implementatie van een burgerparticipatieprogramma. Cogan, Sharpe en Hertberg geven in het boek The Practice of State en Regional Planning (1986) een beknopt overzicht van burgerparticipatie in het planningsproces.

De verschillende percepties van belanghebbende partijen (lees: burgers) en de gemeente rondom maatschappelijke vraagstukken zijn belangrijk bij de ontwikkeling van een burgerparticipatieprogramma. Publieke participatie is vaak een vereiste voor de gemeente, maar het is altijd optioneel voor burgers. Burgers kiezen ervoor om deel te nemen omdat ze een bevredigende ervaring verwachten en hopen het beleidsproces te kunnen beïnvloeden.

Cogan geeft aan dat burgerparticipatie een verscheidenheid aan beloningen aan burgers kan bieden. Deze kunnen inherent zijn aan de betrokkenheid (door middel van participatie) of instrumenteel (als gevolg van de mogelijkheid om bij te dragen aan het overheidsbeleid). De verwachtingen van de gemeente(/politiek) zijn ook belangrijk.

Goed geplande burgerbetrokkenheidsprogramma’s relateren aan de verwachtingen van zowel de burgers als de planner. De ‘ladder van burgerparticipatie‘ kan de gemeente helpen bij het bepalen van zijn of haar  doel en dit vergelijken met de verwachte percepties van de deelnemers.

In succesvolle burgerbetrokkenheidsprogramma’s is de ongelijkheid tussen de verwachtingen van de gemeente en de deelnemer minimaal. Als de verwachtingen anders zijn, ontstaat een conflict. Dit conflict is schadelijk voor het proces en voor de relatie tussen de burgers en de gemeente. er zijn tal van voorbeelden te noemen waarbij burgerparticipatieprocessen aan de hand van verkeerd verwachtingsmanagement mislukken.

Beide partijen kunnen dichter tot elkaar komen, indien rekening wordt gehouden met:

• het hanteren van een neutrale rol als gemeente zijnde (‘bedrijf geen politiek’).
• het continu, tijdig en volledig informeren van alle samenwerkende partijen  ( ‘behandel iedereen gelijk’).
• het waarde hechten (legitimiteit) aan de uitkomst van het beleidsproces.
• het assisteren en het voldoende equiperen van de samenwerkende partijen bij hun inbreng ( ‘help ze – waar nodig’).

Technieken van burgerparticipatie

Er zijn verschillende technieken beschikbaar voor gemeenten om publieke inbreng te verkrijgen bij hun beleidsproces. Deze variëren van eenvoudige open vergaderingen (Burgertop-techniek, Wereldcafé) tot meer geavanceerde technieken, waaronder burgerpanels.

Lees ook het artikel: hoe kies ik als gemeente een burgerparticipatie-tool?

Uitgaande dat er verschillende burgerparticipatietools zijn, is het voor gemeenten belangrijk om van tevoren goed na te denken over de eigen wensen. Wat wil je bereiken? Hanteer daarbij de volgende criteria:

1. Voldoe aan de wettelijke vereisten.
2. Formuleer SMART de (gewenste) output.
3. Ontvang voldoende financiering, ondersteuning en tijd.
4. Identificeer correct de doelgroep en de belanghebbende partijen.
5. Identificeer per belanghebbende partij de rol en de verantwoordelijkheden.

Tot slot

Beleid maakt een gemeente niet alleen. Beleid maak je samen.

Pro-actief mensen betrekken heeft een langere houdbaarheidsdatum dan louter na afloop mensen informeren.

De rol van de gemeente transformeert van mededelen naar communiceren. Van een éénrichtings-interactie naar een tweerichtings-interactie.